چگونه گبه ببافیم؟

چگونه گبه ببافیم؟ گبه بافی یکی از هنرهای اصیل ایرانی است که علاوه بر قدمت بسیار، بسیار ارزشمند و مورد پسند کسانی است که به هنرهای دستی علاقه مند هستند. از ارزش مادی و درآمدزا بودن آن که بگذریم زنده نگه داشتن هنرهای متعلق به سرزمین زیبایمان در حفظ فرهنگ و رسوم ایرانیان اصیل بسیار موثر است.

تنیدن تار و پودها به هم  و نقش و رنگهای لابلای تار و پودها از هنرهای سنتی و قدیمی  ایران است . از قدیم الایام تا به حال زنان عشایر  نخ و تار و پودها را به هم می تنیدند و فرشینه های زیبایی را به نام گبه را خلق می کردند .‌  گبه  با دارهای ساده و نخ های پشمی و‌ گره زدن تا رو پودها به هم درست میشود و  نقش های ساده عشایری و ترکیب رنگ های گرم و زنده  به ان جان می بخشد  .

مقاله پیشنهادی: وزن فرش ماشینی 6 متری

با اینکه زندگی عشایری از رواج افتاده است و تنوع فرش و  فرشینه ها بالا رفته است ولی گبه هنوز درمیان دوستداران هنر و صنایع دستی جایگاه ویژه ای دارد و افراد زیادی به دنبال یادگیری این هنر هستند و مشتریان زیادی برای این دست بافته وجود دارد .‌اگر قصد بادگیری گبه بافی را دارید ما این مطلب را به همین منظور گرد اوری نموده ایم تا به شما در رسیدن به هدفتان کمک کرده باشیم .

مقاله پیشنهادی: سس پنیر گودا برای سیب زمینی

نحوه بافت گبه

هنر گبه بافی با طرق مختلف بافته می‌شود در این مقاله ما هر یک از این روش ها را جداگانه برای شما توضیح خواهیم داد . از شیوه های مختلف گبه بافی می توان از چله‌کشی فارسی ،کوجی پیچی ،زنجیره‌بافی ،ملیله بافی ،روش فارسی نام برد . شما را در زیر با هریک از این شیوه ها اشنا کنیم .

مقاله پیشنهادی: خرید لباس ورزشی فوتبال ارزان قیمت

چله‌کشی فارسی

چله کشی دار زمینی اول در یک مکان باز با سه میله فلزی به قطر ۱٫۵ سانتی متر و طول ۱ متر است و میله ها را به شکل عمودی روی زمین نگه می دارند و فاصله میله اول تا میله دوم یک متر و میله دوم با میله سوم بر اساس طول گبه تنظیم میشود ( مثال اگر طول گبه ۲ متر است این فاصله نیز ۲ متر است )میله دوم در راستای میله اول و سوم نباید باشد تا چله کشی را بتوان به راحتی کنترل کرد.‌

مقاله پیشنهادی: بهترین مارک رم کامپیوتر

نخ چله را دور میله اول گره می‌زنند و از سمت میله دوم عبور می دهند  و از سمت چپ میله سوم دور می‌زند. در بازگشت و از سمت چپ میله دوم عبور می کند  از سمت راست میله‌ی اول ان را رد می کنند . به گونه ای  که نخ‌های میان میله‌ی اول و دوم به شکل  ضربدری دایر می شوند.  این کار  به تعداد تارهای معین شده بر اساس نقشه‌ی گبه یا تعداد مد نظر بافنده باید تکرار شود. . تعداد 6 الی 12 تار که به سایز گبه بستگی دارد، به منظور  شیرازه پیچی گبه در طرفین چله افزوده میشود.

مقاله پیشنهادی: دتکتور گاز اصل

پس از فراهم شدن ، چله‌ها باید بر روی دار، گبه انتقال یابد ،  که ممکن است نظم و ترتیب گبه به هم بخورد . برای اینکه چله کشی به هم نریزد بهتر است  نخ چند لایه‌ای را دو برابر عرض گبه در نظر بگیرید  و نخ‌های تنیده شده را روی میله‌ی اول دو به دو، به صورت گیس بافت  گره بزنید  یا چپ و راست از لا‌به‌لای چله‌ها عبور دهید، به این  شکل  نخ‌های چله را دو تا دو تا از هم تفکیک می کنند .

مقاله پیشنهادی: پابند زنانه

این کار به منظور شمردن و دوختن و شمردن چله در زیر دار انجام میشود .پس ازاینکه کار  چله کشی تمام شد ، یک رشته نخ از نخ چله به طول ۸ برابر پهنای گبه را شش تا می زنند و تاب می دهند و پس از ان دو سر این نخ ۶ لایه را کلافی می کنند که نام این نخ نزله است .

نخ‌های چله نزدیک به میله سوم ، در دسته‌های 6 تا 8 تایی توسط نخ نزله از همدیگر تفکیک میشوند ، با چپ و راست کردن، نخ نزله را نیز  صورت گیس بافت  میکنند . اگر گبه  30 رجی باشد 6 تایی و اگر 40 رجی باشد، 8 تایی از هم جدا می کنند .

هر ۱۰ گره نشاندهنده ی رج شمار گبه می باشد .  این شیوه را برای گره زدن ربشه های اضافه سر دار در دستگاه گبه به شیوه فارسی و دسته بندی چله ها به طور یکدست روی سر دار به کار میگیرند .‌پس از  مهیا شدن چله، آن را از میله‌ها بیرون می اورند  و به جای کیله نخ با طناب ضخیم استفاده می کنند.

پس از ان چله‌ها را را با طمانینه و دقت روی دار گبه سوار می کنند. سپس  سر دار را از یک سمت  وارد چله‌ها می کنند (فاصله‌ی میله دوم و نخ نزله) پس از ان  گیس‌باف میله اول را به طناب‌پیچ مربوط به زیر دار می دوزند .  بعد از  پایان  کارهای گفته شده ،  چله‌ها را از بالای سر دار در  چندین گروه هماهنگ  با نخ نزله به هم گره خواهند زد.

وظیفه ی نخ نزله جداسازی چله ها در پهنای گبه در مرحله پایین کشی ان است .بعد از اینکه چله بر روی دار پخش و یکدست  شد، انرا  توسط گاوه یا پیچ خاص چله سفت می کنند . در این گونه چله کشی از تسمه های چوبی یا اهنی برای کنترل چله ها ، پیش از اغاز  چله کشی استفاده نمی کنند . زیرا فقط به  مهر چله در زیر دار در این گونه چله کشی برای ممانعت از کیستی و چرخ چله ، نیاز است .

کوجی پیچی

برای بستن کوجی چوب یا میله‌ای فلزی به قطر 4 تا 6 سانتی‌متر و به سایز  عرض دستگاه نیاز است. این چوب در واقع کوجی است .  نخست دو طرف چوب یا میله‌ی  فلزی  را با دو رشته طناب محکم به راست روها باید بست  و پس از ان  نخ چندلا شده‌ی دیگری که طول آن از طول کوجی بیشتر است ، را به دو سر چوب کوجی و یا به میخ‌هایی که در دو سر چوب وجود دارد ، می بندند.

این نخ که درسراسر چوب وجود دارد ، با نخ باریک دیگری گره می خورد  که وظیفه ان این است یک در میان چله‌ها را از هم جدا کند. به نحوی که با کشیدن نخ اصلی، چله‌ها روی  روی کوجی کشیده میشوند  و با کشیدن نخ اصلی به دو سر کوجی  چله روی چوب کوجی ببشترکشیده میشود .

چله‌ها در انتهای کوجی ذوزنقه ای شکل هستند، مانع از جمع شدن گبه در دو طرف خواهند شد . برای وصل شدن  چله به نخ کوجی و جدا سازی  چله‌‌های زیر و رو،  بین انها فاصله به وجود می اید که برای وصل نمودن نخ چله به نخ کوجی، دو تکه چوب زیر سری، در دو سمت چوب کوجی در روی راست روها میگذارند  تا چوب کوجی  از سطح چله بلندتر  شود و نخ‌های زیر و رو قابل تشخیص باشند .

زنجیره‌بافی

زنجیره‌بافی پیش از بافت گبه باید اعمال شود  و شیوه زنجیره بافی بدین نحو است  که نخی دولا شده  همجنس چله را برگزیده و یک سر آن را به دور اولین جفت چله می پیچانند  و چله‌ها  دوتا دوتا  دور زده و این عمل  تا پایان  تارها باید ادامه داشته باشد . مجموعه این کارها  زنجیره‌بافی نام دارد .

گبه‌بافی به روش فارسی

در این گونه  گبه‌بافی پس از زنجیره بافی تنها  پود ضخیم به کار می رود. این پود باید هم جنس و هم رنگ  چله باشد. پود نام برده  به صورت زیگزاگی  و توسط  انگشتان  دست از  تمام چله گذر میکند و با کوبیدن نخستین پود، از طریق  کوجی و پایین آوردن چوب هاف ، دوباره  زیگزاگ دم کار را ایجاد می کنند و سر پود قبلی را برای کشیدن پود بعدی با دور زدن و گذر دادن از تارهای شیرازه و به این شیوه  در کل چله از بالای زیگزاگ رد کرده  و با دفتین آن را می‌کوبند تا روی پود قبلی بنشیند.

این کار مطابق  با سایز گبه بین ۶ تا ۱۵ بار باید تکرار شود. در این گونه گبه‌بافی چون نخهای پود و چله  با هم به شکل + هستند ،  یکی از زیر و یکی از رو قرار گرفته و اگر  خوب کوبیده شود و پود هم جنس چله باشدح،مانند بافت پارچه منسجم میشود و طول عمرش زیاد میشود‌.

ملیله‌بافی

در حین  بافت گلیم (وقتی که نیمی از گلیم بافته شده و یا پس از پایان ان)  بافندگان، با ذوق و سلیقه ای خود، پشم را به طول 5/1 برابر پهنای گبه به صورت دولا و دو رنگ انتخاب کرده  و این دو رنگ پشم را از لا‌به‌لای چله‌ها و تار زیر و تار رو رد می کنند و در اخر با دفتین روی آن می‌کوبند. این کار نقش اندازی گبه را در اصطلاح ملیله بافی می خوانند.

مراحل و روش بافت گبه

اصول بافت گبه

گبه در هر سایزی که باشد به عواملی مثل نقشه، دار، مواد لازم بافت و ابزار بافت و مهارت کامل بافنده  بستگی دارد.گبه اگر با دقت و بر طبق اصول و صبر و بردباری بافته نشود ، یک گبه بی کیفیت است . در زیر اصول بافت را برای شما بیان خواهیم کرد :

انتخاب نقشه‌ی مناسب گبه:

نقشه را چه ذهنی چه  بر روی کاغذ شطرنجی باید براساس طرح ، رنگ امیزی ، رج شمار و سایز انتخاب کرد. بافت ذهنی و نقشه ای باید با تناسب بی نقص خود خریدار را به خود جذب کند .

 

صاف و یکنواخت بودن ابتدای کار:

این بخش از کار در واقع پایه و بنیاد گبه است ، اگر شل و نامرتب باشد ، گبه صاف نیست . اگر این ایراد  را در اوایل بافت دیدید چله ها را باید منظم کنید ، سفتی چله سبب یکنواخت شدن بافت خواهد شد با ضربه زدن دفع و یا افزودن خامه در چند رج ، سطح کار شما یکدست میشود و ایراد ناصافی و شلی را از بین می برد .

 

کنترل میزان بافت با نقشه:

سرتاسر طرح و بافت باید با هم هماهنگ باشند و اگر مطابق نقشه ۵ سانتی متر از نقشه بافته شده ، گبه روی دار هم باید ۵ سانتی متر بافته شده باشد.

 

اندازه‌گیری میزان بافت در گبه:

همه بخش های گبه از طول ، عرض و سایر اجزا باید با نقشه باشد و در طول کار باید به این مسیله دقت شود . یک گبه صاف و فاقد ایراد در واقع یک گبه مرغوب و با کیفیت است  و اگر بافنده دقت کافی و بردباری نداشته باشد نتیجه کارش مطلوب نیست .

 

استفاده از طرح‌های اصیل در گبه:

گبه باید دارای طرح های اصیل و بومی و سنتی هر منطقه باشد در غیر این صورت اگر ازطرح های دیگر در گبه بافی استفاده شود ان گبه با تمام ظرافت بافت و رعایت اصول ، اصالت یک‌گبه را ندارد و غیر اصل می نماید .

 

شیرازه متصل در گبه‌بافی:

بهتر است شیرازه گبه همزمان با بافت ان ایجاد شود .‌شیرازه متصل منسجم تر از شیرازه منفصل است .

گبه بافی سنتی

 

ویژگی‌های بافت گبه مرغوب

مواردی که در بافت گبه‌ی مرغوب باید رعایت شود، عبارت‌اند از:

شماره نخ خامه با رج شمار نقشه متناسب باشد.طرح‌های هندسی متقارن باشد.شماره ی نخ چله و پودها (چه در گلیم‌بافی ابتدای کار چه در هر رج) باید با رج شمار متناسب باشد.بافت گبه باید از اول تا اخر بوسیله یک بافنده انجام شود و اگر به هر دلیلی این کار ممکن نبود؛ بافنده‌ی دیگری که بافت را ادامه می دهد  باید دقیقا در  سطح کار بافنده قبلی باشد

 

و طرز گره زدن و کوبیدن پودها و زدن شیرازه‌های بافنده دوم مشابه بافنده‌ی اول باشد.پس  از هر رج بافنده برای پودگذاری در هر رج به یک تعداد  پودگذاری انجام دهد به این معنی  اگر در هر رج بافت سه پود استفاده می‌شود تا آخر بافت باید در هر رج سه پود زده شود.سعی شود که پودها در هر رج یکنواخت  و بدون پارگی بافته شود  زیرا سبب ایراد  درفشی در گبه می‌شود که اسیب زیادی به آن خواهد زد‌.

 

در هر رج و هر بخش از بافت گبه هنگام دفه زدن  شدت کوبیدن باید همسان باشد. اگر چنین نباشد گبه  رگه‌دار می‌شود. پس از هر رج بافت، پیش از پود زدن باید عمل  سرکشی ریشه‌ها انجام شود تا پشت گبه به‌صورت زمخت مشاهده نشود و برای این که هر گره در جای خود بنشیند  از قشو یا اره بهره می گیرند.برای گره زدن هر گره به روشی ترکی ترجیحا  از دو تار چله روی هاف و زیر هاف استفاده شود.

 

میزان بافت هر سایزی که  باشد، باید طرح‌ها و نقشه‌هایی که بافنده طبق نقشه زده است، با هم هماهنگ باشند.هنگام پایین‌کشی حتما دقت شود تا به طور دقیق پایین کشی انجام شود که نیاز به حوصله و دقت دارد.زمان  پایین کشیدن گبه باید پس از پایان  کار گبه، چله‌ها را شل کرد و با خط‌کش اندازه‌ای که برای ریشه در نظر داریم، به همان میزان باشد و سپس بسیار منظم و طبق استاندارد قیچی شود.

 

 

بافنده‌ هر رج از بافت گبه ر ا باید مطابق  نقشه ببافد و بسیار مواظب باشد تا رجی کم و زیاد نشود.